شخصیت و آثار و افکار فروغ فرخ‌زاد

فروغ فرخزاد با اشعارش که بطور مستقیم منعکس کننده داستان زندگی اوست، راه زندگینامه نویسی را در عرصۀ ادبیات فارسی زنان آغاز و هموار کرد. بسیار مشکل است در تاریخ ادبیات فارسی شاعره ای را قبل از فروغ فرخزاد یافت که همچون فروغ فرخزاد مستقیم و بی پرده و بی پروا زندگی خود را در قالب اشعارش بیان کرده و از آثارش یک زندگینامه ساخته باشد. از بیمناکی خویش در شعر وهم سبز تا پیروزی پرهیجانش در شعر فتح باغ؛ از بیان سادۀ حداقل خواسته هایش در شعر پنجره تا سرکشی و مخالفت هایش در شعر تنها صداست که میماند؛ و تا آن شعر زندگینامه وارش بنام ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد، تلاش فروغ فرخزاد به خلق آثار برجسته در شعر فارسی به نتیجه می رسد.

اگر در آینده روشن شود که در واقع قبل از فروغ فرخزاد شاعر دیگری زیسته است که با خلق آثارش راه زندگینامه نویسی را از طریق شعر هموار کرده باشد، ذکر دو نکته در اینجا ضروری خواهد بود. یک) وجود انگیزۀ زندگینامه نویسی در عرصۀ ادبیات زنان ایران قبل از فروغ فرخزاد، باید خبری دلگرم کننده برای فرهنگ ایرانیان باشد چونکه آن آثار پشتیبان همان ارزشهایی خواهند بود که فروغ فرخزاد در آثارش در دفاع از آن ارزشها پا فشاری کرد. دوم) با توجه به بی سابقه بودن نوع اشعار فروغ فرخزاد در ادبیات فارسی و با توجه به حضور بی نقاب فرخزاد در اشعارش، به جرأت می توان گفت که اشعار او زمینۀ لازم را برای انتشار اشعار شاعره هایی چون ژاله قائم مقامی و زندحت شیرازی فراهم آورد. اشعار فرخزاد در عین حال، درهای بسته را به روی شعر زنان ایرن در دهۀ شصت میلادی باز کرد، دهه ای که دهۀ شاعره ها نامیده شد.

آنچه فروغ فرخزاد به صحنۀ ادبیات فارسی معرفی کرد استقلال فردی برجسته و چالش انگیز او بود. در مقایسه، به استثنای جلال آل احمد، شاعران و نویسندگان هم عصر فرخزاد آمادگی لازم را نداشتند تا نقاب ادبی را از چهره برگیرند و اجازه دهند چهره مستقل فردی آنان در آثارشان دیده شود. در مورد زنان باید گفت که آنها آماده و قادر نبودند نقاب ادبی را از چهره برگیرند تا خودشان و استقلال فردی آنان در آثارشان منعکس شود. اهمیت آثار فرخزاد در ادبیات فارسی با توجه به این واقعیت که در غرب اتوبیوگرافی در عصر گوته مرکز توجه قرار میگیرد بیشتر رخ مینماید. عصری که روشنفکران احساس کردند که زندگی هر فرد فرصتی یگانه است برای واقعیت بخشیدن فقدان توجه به زندگینامۀ افراد غیر وابسته به دربار مشکل همیشگی در فرهنگ ایرانیان بوده است.